Do zadań regionalnych izb obrachunkowych należy wydawanie opinii w sprawach określonych w ustawach.
Zakres spraw podlegających zaopiniowaniu określają przepisy art. 13 pkt 1, 3, 5, 8, 12 i 13 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Zgodnie z ich brzmieniem działania opiniodawcze izb dotyczą wydawania opinii:
- o możliwości spłaty kredytu, pożyczki oraz innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych, a także wykupu papierów wartościowych — na wniosek organu wykonawczego j.s.t. (pkt 1),
- o przedkładanych projektach uchwał budżetowych j.s.t. (pkt 3),
- o przedkładanych sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz z informacjami o stanie mienia i objaśnieniami (pkt 5),
- o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących j.s.t. w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium (pkt 8),
- o przedkładanych projektach uchwał o wieloletnich prognozach finansowych (pkt 12),
- o programach postępowań naprawczych j.s.t. (pkt 13).
Ponadto, na podstawie przepisów ustawy o finansach publicznych, regionalne izby obrachunkowe wydają opinie:
- o prawidłowości planowanej kwoty długu j.s.t. (art. 230 ust. 4),
- o możliwości sfinansowania deficytu, przedstawionego przez j.s.t. w projekcie uchwały budżetowej i odpowiednio w uchwale budżetowej (art. 246 ust. 1 i 3).
Umocowanie regionalnych izb obrachunkowych do wydawania opinii określa rodzaj dokumentów przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) i odpowiednio przez zarządy związków celem zaopiniowania. Wymogi formalnoprawne dokumentów, na podstawie których wydawana jest opinia, określają przepisy ustawy o finansach publicznych, a w zakresie procedury absolutoryjnej także przepisy ustaw ustrojowych.
Wydawanie opinii w sprawach określonych w ustawach, zgodnie z art. 19 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, należy do właściwości trzyosobowych składów orzekających, powoływanych przez prezesa izby spośród członków kolegium. Ustawa określa obowiązek wydania opinii w terminie 14 dni, ale tylko w odniesieniu do opinii o wniosku komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu absolutorium.
Od uchwał składów orzekających służy odwołanie do kolegium izby, w terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały. Odwołania od opinii wydanej w sprawie:
- projektu uchwały budżetowej,
- sprawozdania z wykonania budżetu
— kolegium izby rozpatruje w terminie 14 dni od daty jego wniesienia.
W przypadku wydania przez izbę negatywnej opinii:
- o projekcie budżetu j.s.t. — organ wykonawczy obowiązany jest przedstawić tę opinię organowi stanowiącemu wraz z odpowiedzią na zawarte w niej zarzuty przed uchwaleniem budżetu (art. 21 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych),
- o prawidłowości planowanej kwoty długu — j.s.t. zobowiązana jest do dokonania takich zmian uchwały budżetowej i uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, aby zachowana została relacja określona w art. 243 (art. 230 ust. 5 ustawy o finansach publicznych),
- o sprawozdaniu z wykonania budżetu j.s.t. — organ wykonawczy obowiązany jest przedstawić tę opinię organowi stanowiącemu wraz z odpowiedzią na zawarte w niej zarzuty przed rozpatrzeniem absolutorium (art. 21 ust. 3 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych),
- o programie postępowania naprawczego — budżet j.s.t. ustala regionalna izba obrachunkowa (art. 240a ust. 8 ustawy o finansach publicznych).
O negatywnej opinii wydanej o przedłożonym przez organ wykonawczy j.s.t. sprawozdaniu z wykonania budżetu prezes izby informuje właściwego wojewodę i ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
