Zakres i kryteria kontroli.
Wydział Kontroli Gospodarki Finansowej przeprowadza kontrole gospodarki finansowej, w tym realizacji zobowiązań podatkowych oraz zamówień publicznych:
- jednostek samorządu terytorialnego,
- związków metropolitalnych,
- związków międzygminnych,
- stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,
- związków powiatów,
- związków powiatowo-gminnych,
- stowarzyszeń powiatów,
- samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych,
- innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Kontrole prowadzone są na podstawie kryterium zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrole gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywane są także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.
Podstawą działalności kontrolnej jest plan kontroli, uchwalany corocznie przez Kolegium Izby.
Izba przeprowadza kontrole z urzędu — w związku z obowiązkiem wynikającym z ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.
Kontrole mogą być przeprowadzone również na wniosek:
- jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków,
- organów administracji rządowej, agencji lub funduszy celowych w przypadku przekazania środków publicznych na rzecz jednostek samorządu terytorialnego.
Ponadto decyzje o przeprowadzeniu kontroli są podejmowane w wyniku wystąpień organów państwa lub w celu sprawdzenia sygnałów o nieprawidłowościach, kierowanych do Izby przez osoby fizyczne i prawne lub zawartych w artykułach prasowych czy środkach masowego przekazu.
Wydział przeprowadza następujące rodzaje kontroli:
- kontrole kompleksowe gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego, przeprowadzane co najmniej raz na cztery lata,
- kontrole problemowe obejmujące wybrane zagadnienia gospodarki finansowej,
- kontrole doraźne, podejmowane w razie potrzeby,
- kontrole sprawdzające wykonanie wniosków pokontrolnych wydanych w wyniku wcześniej przeprowadzonej kontroli.
Procedura przeprowadzania kontroli i postępowanie pokontrolne
O zakresie i terminie rozpoczęcia kontroli prezes izby lub osoba przez niego upoważniona powiadamia kierownika jednostki kontrolowanej, a w przypadku kontroli samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych oraz innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego również właściwy organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego.
Powiadomienia o terminie kontroli kompleksowej dokonuje się nie później niż na 7 dni przed jej rozpoczęciem. Kierownik jednostki kontrolowanej jest obowiązany zapewnić warunki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli.
W związku z wykonywaną kontrolą inspektorzy mają prawo:
- żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych jednostek, w szczególności ich gospodarki finansowej z zakresu realizacji budżetu oraz gospodarki finansowej,
- wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
- wglądu w dokumentację związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi, łącznie z kontrolą stanu kasy,
- wglądu w dokumentację związaną z gospodarką środkami rzeczowymi,
- wglądu w dokumentację związaną z gospodarką finansową kontrolowanej jednostki,
- zabezpieczania dokumentów i innych dowodów,
- wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących ciężary publiczne na rzecz jednostek samorządu terytorialnego,
- dostępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych,
- sporządzania lub zlecania sporządzenia niezbędnych do kontroli odpisów oraz wyciągów z dokumentów.
Pracownicy jednostki kontrolowanej obowiązani są do udzielenia inspektorowi wyjaśnień ustnych lub pisemnych w sprawach dotyczących przedmiotu kontroli w zakresie wynikającym z powierzonych im czynności służbowych.
Inspektorzy kontroli w zakresie wykonywanych czynności korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
Inspektorzy regionalnej izby obrachunkowej przystępują do wykonywania czynności kontrolnych po okazaniu legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, określającego nazwę jednostki kontrolowanej oraz zakres i orientacyjny czas trwania kontroli.
Czynności kontrolne przeprowadza się w siedzibie jednostki kontrolowanej, a także poza siedzibą, szczególnie gdy wymaga tego badanie zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Czynności kontrolne przeprowadza się w dniach i godzinach pracy obowiązujących w jednostce kontrolowanej.
Inspektor dokonuje ustaleń kontroli na podstawie dokumentacji gospodarki finansowej i rzeczowej oraz zgromadzonych w toku kontroli informacji. Dokumentacja zbierana w czasie kontroli przechowywana jest w warunkach uniemożliwiających dostęp do niej osobom nieupoważnionym.
Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych, z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektorzy do spraw kontroli gospodarki finansowej i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik (główny księgowy) lub ich zastępcy. Kierownik jednostki kontrolowanej lub jego zastępca może odmówić podpisania protokołu, składając w ciągu 3 dni od daty jego otrzymania pisemne wyjaśnienie co do przyczyn tej odmowy. Uprawnienie takie przysługuje również skarbnikowi (głównemu księgowemu) lub jego zastępcy. Odmowę podpisania protokołu i złożenie wyjaśnień inspektor odnotowuje w protokole. Odmowa podpisania protokołu kontroli przez ww. osoby nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez inspektora i realizacji ustaleń kontroli.
Na podstawie wyników kontroli Izba kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne, wskazując źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne oraz wnioski zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności. Wystąpienie pokontrolne przekazuje się kontrolowanej jednostce nie później niż w terminie 60 dni od dnia podpisania protokołu kontroli. Kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od dnia doręczenia wystąpienia zawiadomić Izbę o wykonaniu wniosków lub o przyczynach ich niewykonania.
Do wniosków zawartych w wystąpieniu pokontrolnym kontrolowanej jednostce przysługuje prawo zgłoszenia zastrzeżenia do Kolegium Izby. Zastrzeżenie składa właściwy organ jednostki kontrolowanej w terminie 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego za pośrednictwem Prezesa Izby. Podstawą zgłoszenia zastrzeżenia może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Na czas rozpatrzenia zastrzeżenia bieg terminu udzielenia odpowiedzi w odniesieniu do wniosków pokontrolnych objętych zastrzeżeniem ulega zawieszeniu.
Zastrzeżenia do wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych rozpatrują kolegia izb. Kolegium może zastrzeżenia oddalić lub uwzględnić. Przed rozstrzygnięciem sprawy kolegium może zarządzić przeprowadzenie dodatkowych czynności kontrolnych.
Rozpatrzenie zastrzeżenia powinno nastąpić w terminie 30 dni.
W przypadku stwierdzenia podczas kontroli nieprawidłowości wskazujących na popełnienie czynu noszącego znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych określonych w art. 5–18c ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Prezes Izby na podstawie art. 93 ustawy, składa niezwłocznie do właściwego rzecznika dyscypliny, zawiadomienie o ujawnionych okolicznościach, wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Zakres podmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określa przepis art. 4 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Natomiast zakres podmiotowy odpowiedzialności za nieprawidłowości w gospodarowaniu środkami unijnymi lub zagranicznymi określa art. 4a tej ustawy.
